Ο μαστός αποτελεί κεντρικό σημείο στη θηλυκότητα της γυναίκας και η απώλειά του, λόγω του καρκίνου, συνοδεύεται από σημαντικό ψυχολογικό αντίκτυπο. Αν και πρόκειται για το συχνότερο τύπο καρκίνου στις γυναίκες, μικρό μόνο ποσοστό υποβάλλεται σε αποκατάσταση μετά τη μαστεκτομή, εξαιτίας μύθων και ανεπαρκούς ενημέρωσης για τις δυνατότητες που προσφέρονται.

 Σε χώρες με προηγμένα συστήματα υγείας υπάρχει ιατρική ομάδα για την κατάρτιση του θεραπευτικού πλάνου, όπου συμμετέχει ο χειρουργός του μαστού, ο Πλαστικός Χειρουργός ο Ακτινοθεραπευτής και ο Ογκολόγος. Οι προτάσεις της ομάδας συζητώνται με την ασθενή και οι αποφάσεις, που λαμβάνονται από κοινού, αφορούν τη χειρουργική αφαίρεση του όγκου, την ανάγκη περαιτέρω θεραπείας (ακτινοβολία, χημειοθεραπεία), φαρμακευτικής αγωγής και την αποκατάσταση του μαστού σε ένα ή δυο χρόνους. 

 Στην Ελλάδα η συμμετοχή του Πλαστικού Χειρουργού πριν από τη θεραπεία (μαστεκτομή) δεν είναι ακόμη συχνή, με αποτέλεσμα οι επιλογές αποκατάστασης να περιορίζονται. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται όσα πρέπει να γνωρίζει κανείς σχετικά με τον καρκίνο του μαστού και την αποκάτασταση μετά τη μαστεκτομή.

  Παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση καρκίνου του μαστού

1. A.Παράγοντες κινδύνου χωρίς δυνατότητα παρέμβασης.

• Φύλο. Οι άνδρες μπορούν να εκδηλώσουν επίσης καρκίνο του μαστού, αλλά η συχνότητα στις γυναίκες είναι περίπου 100 φορές μεγαλύτερη.
• Ηλικία. Ο κίνδυνος αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας.
• Γενετικοί παράγοντες κινδύνου. Οι μεταλλάξεις σε γονίδια (BRCA1, BRCA2) ευθύνονται μόνο για το 5% έως 10% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού. Το 44-78% των φορέων του BRCA1 γονιδίου και το 31-56% του BRCA2  αναμένεται να εκδηλώσει καρκίνο έως την ηλικία των 70 ετών. Ευτυχώς, τα μεταλλαγμένα γονίδια φέρει λιγότερο από 1% του γενικού πληθυσμού.
• Οικογενειακό ιστορικό.Ο κίνδυνος διπλασιάζεται αν υπάρχει 1 και τριπλασιάζεται αν υπάρχουν 2 συγγενείς πρώτου βαθμού (μητέρα, αδερφή, κόρη) με τη νόσο.
• Ιστορικό διάγνωσης καρκίνου του μαστού. Γυναίκα με καρκίνο στον ένα μαστό έχει 3-4 φορές υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξει νέο καρκίνο (όχι υποτροπή) στον άλλο μαστό ή σε άλλο τμήμα του ίδιου μαστού.
• Πολύ συμπαγής μαστός. Ο μαστός αποτελείται από μαζικό, ινώδη και λιπώδη ιστό. Οι ασθενείς με μεγαλύτερη αναλογία σε μαζικό και ινώδη ιστό έχουν πιο συμπαγή μαστό και κατά συνέπεια υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
• Καλοήθεις παθήσεις του μαστού. Παθήσεις χωρίς ατυπία όπως ιναδένωμα, πορώδης υπερπλασία, σκληρωτική αδένωση αυξάνουν τον κίνδυνο κατα 1.5-2 φορές. Παθήσεις με ατυπία (άτυπα κύτταρα) όπως άτυπη πορώδης ή λοβώδης υπερπλασία αυξάνουν τον κίνδυνο κατά 5-6 φορές.
• Διάγνωση λοβιακού καρκίνου in situ (LCIS), δηλαδή μη διηθητικού καρκίνου του μαστού. Ο κίνδυνος (διηθητικού) καρκίνου αυξάνει 7-11 φορές.
• Αριθμός εμμηνορρυσιακών κύκλων. Γυναίκες με πρώιμη εμμηναρχή (πριν τα 12 έτη) και καθυστερημένη εμμηνόπαυση (μετά τα 55 έτη) έχουν αυξημένο κίνδυνο κατά 1-2 φορές.
• Ιστορικό ακτινοβολίας του θώρακα. Ο κίνδυνος ποικίλει με την ηλικία του ασθενούς κατά την υποβολή σε ακτινοβολία, με υψηλότερο ρίσκο στην εφηβεία, λιγότερο μεταξύ 18 και 40 ετών και κανένα ρίσκο μετά.

Β. Παράγοντες κινδύνου με δυνατότητα παρέμβασης.

• Απόκτηση παιδιών. Μη τεκνοποίηση ή ηλικία πρώτης τεκνοποίησης μετά τα 30 έτη αυξάνει τον κίνδυνο 1-2 φορές.
• Πρόσφατη λήψη αντισυλληπτικών. Ο κίνδυνος είναι αυξημένος 1-2 φορές, αλλά μηδενίζεται αν η χρήση τους έχει διακοπεί σε διάστημα άνω των 10 ετών.
• Ορμονική θεραπεία μετά την εμμηνόπαυση. Υπάρχουν 2 είδη:
  1. Συνδυασμένη θεραπεία οιστρογόνων-προγεστερόνης.Ο κίνδυνος αυξάνει σε γυναίκες που λαμβάνουν αγωγή για διάστημα άνω των 2 ετών ή τη διέκοψαν στο πρόσφατο παρελθόν, ενώ μηδενίζεται η επίδραση αν έχει παρέλθει διάστημα άνω των 5 ετών από τη διακοπή τους.
  2. Θεραπεία με οιστρογόνα. Δεν αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, αλλά τον κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου,  θρόμβωσης, όπως και καρκίνου των ωοθηκών (με χρήση >10 ετών).
• Θηλασμός. Μελέτες δείχνουν μια ελαφρά μείωση του κινδύνου σε γυναίκες που έχουν θηλάσει, ιδίως όταν διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα (άνω 1 έτους)
• Αλκοόλ. Ο κίνδυνος αυξάνει με την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνεται. 
• Αυξημένο βάρος, μετά την εμμηνόπαυση. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού αυξάνεται σε υπέρβαρες και παχύσαρκες ασθενείς.
• Άσκηση. Υπάρχει ευεργετική επίδραση της φυσικής δραστηριότητας, με το γρήγορο βάδισμα για 1.25-2.5 ώρες την εβδομάδα να μειώνει το ρίσκο κατά 18% σε πρόσφατη μελέτη.

 Η επίδραση αρκετών ακόμη παραγόντων στην εκδήλωση καρκίνου του μαστού βρίσκεται υπό μελέτη, με τα ως τώρα αποτελέσματα να είναι είτε ασαφή είτε αρνητικά. Παράγοντες όπως η διατροφή, βιταμίνες, χημικά του περιβάλλοντος, το κάπνισμα και η νυκτερινή εργασία έχουν μελετηθεί με ασαφή προς το παρόν συμπεράσματα. Παράγοντες όπως η χρήση στηθόδεσμου, χρωστικές μαλλιών, οι αυτόματες αποβολές και εκτρώσεις και τα ενθέματα σιλικόνης δεν αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του μαστου, με τα υπάρχοντα δεδομένα.

 Διάγνωση

 Η διάγνωση του καρκίνου του μαστού γίνεται είτε μετά την εκδήλωση συμπτωμάτων είτε ως αποτέλεσμα του προληπτικού ελέγχου, γι’αυτό και έχει μεγάλη σημασία η πιστή εφαρμογή του. Η διάγνωση σε αρχικό στάδιο δεν έχει, συνήθως, κλινικά συμπτώματα και θεραπεύεται πιο εύκολα με υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας.

 Το πιο κοινό σύμπτωμα του καρκίνου του μαστού είναι η ψηλάφηση μιας νέα διόγκωσης ή μάζας. Αν και μια ανώδυνη, σκληρή μάζα με ακανόνιστα άκρα είναι πιο πιθανό να είναι κακοήθης, η διάγνωση αυτή μπορεί να τεθεί και σε μάζα μαλακή, στρογγυλή ή και επώδυνη. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό κάθε γυναίκα που ψηλαφά μια νέα μάζα στο μαστό της να επισκέπτεται ένα μαστολόγο για εξέταση.

 Άλλα πιθανά συμπτώματα καρκίνου του μαστού περιλαμβάνουν :

• Διόγκωση του συνόλου ή μέρους του μαστού (ακόμα κι αν δεν ψηλαφάται μάζα)
• Ερεθισμός του δέρματος ή παραμόρφωση
• Πόνος στο μαστό ή τη θηλή
• Εισολκή της θηλής (στροφή προς τα μέσα)
• Ερυθρότητα, απολέπιση ή πάχυνση της θηλής ή του δέρματος του μαστού
• Εκροή υγρού από τη θηλή (εκτός από γάλα)
• Διόγκωση στη μασχάλη ή κάτω από την κλείδα (πριν ο όγκος στο μαστό να γίνει ακόμη ψηλαφητός) 

 Παρά το γεγονός ότι τα συμπτώματα αυτά μπορούν να προκληθούν και από άλλες παθήσεις συστήνεται να αναφέρονται στο γιατρό σας, για περαιτέρω έλεγχο.

 Ο γιατρός σας θα λάβει το ιστορικό, θα κάνει κλινική εξέταση και πιθανότατα θα συστήσει ένα κατάλληλο παρακλινικό έλεγχο, πριν προβεί σε οποιαδήποτε επεμβατική πράξη.

Θεραπεία

 

 Η θεραπεία του καρκίνου του μαστού είναι χειρουργική, δηλαδή ο όγκος πρέπει οπωσδήποτε να αφαιρεθεί. Ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου, η χειρουργική προσέγγιση ποικίλει, όπως και η ανάγκη για περαιτέρω θεραπεία με ακτινοβολία, φάρμακα (χημειοθεραπεία), ορμονοθεραπεία και στοχευμένη θεραπεία (μονοκλωνικά αντισώματα). 

 Ανάλογα με το στάδιο υπάρχουν 2 είδη επεμβάσεων: 

 

1. Η εκτομή του όγκου με διατήρηση του μαστού (breast conserving surgery). Πρόκειται για την αφαίρεση του όγκου μαζί με τον πέριξ υγιή ιστό, διατηρώντας το μεγαλύτερο μέρος του μαστού. Ενδείκνυται σε πιο μικρούς όγκους (σταδίου 1ου ή 2ου) και συνοδεύεται από ακτινοθεραπεία. Οι μελέτες δείχνουν παρόμοια αποτελεσματικότητα (παρόμοια επιβίωση) με τη μαστεκτομή. 
2. Η μαστεκτομή. Ανάλογα με την τεχνική διακρίνονται οι κάτωθι τύποι:

• ​Ολική ή απλή μαστεκτομή, γίνεται αφαίρεση όλου του μαστού μαζί με το σύμπλεγμα θηλής-θηλαίας άλω.
• Μαστεκτομή με διατήρηση του δέρματος (skin-sparing mastectomy). Αφαιρείται ο μαστός και η θηλή όχι όμως το δέρμα και έχει εφαρμογή στην περίπτωση που έχει αποφασιστεί η άμεση αποκατάσταση του μαστού. Χρησιμοποιείται ευρύτερα τα τελευταία χρόνια.
• Μαστεκτομή με διατήρηση της θηλής (nipple-sparing mastectomy), όπου διατηρούνται τόσο το δέρμα όσο και η θηλή. Αποτελεί την πιο πρόσφατη τεχνική, προτείνεται με βάσει αυστηρές ενδείξεις και εκτελείται επίσης άμεση αποκατάσταση του μαστού. Δεν είναι αποδεκτή ογκολογικά από όλους τους χειρουργούς μαστού εξαιτίας του κινδύνου παραμονής καρκινικών κυττάρων στη θηλή αλλά και της μη επαρκούς εξέτασης της αποτελεσματικότητας στο χρόνο, ως νεότερη τεχνική.
• Τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή. Η απλή μαστεκτομή συνδυάζεται με ταυτόχρονη αφαίρεση των μασχαλιαίων λεμφαδένων. Εφαρμόζεται σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου, όταν ήδη συνυπάρχουν μεταστάσεις στους λεμφαδένες της μασχάλης. Παλαιότερα αποτελούσε την επέμβαση επιλογής, ωστόσο η εξέλιξη στη διερεύνηση των λεμφαδενικών μεταστάσεων και η πρόοδος στη συνολική αντιμετώπιση του καρκίνου έχουν περιορίσει τις ενδείξεις της.
• Ριζική μαστεκτομή. Εκτελείται όπως η τροποποιημένη ριζική με ταυτόχρονη αφαίρεση των θωρακικών μυών. Σήμερα εφαρμόζεται μόνο σε πολύ προχωρημένες περιπτώσεις ή οταν υπάρχει όγκος στους θωρακικούς μύες (κάτωθεν του μαστού).

 

 Η επιλογή της κατάλληλης τεχνικής βασίζεται σε πολλούς παράγοντες, που ξεπερνούν τον ενημερωτικό χαρακτήρα του παρόντος ιστοτόπου. Ο χειρουργός του μαστού θα σας ενημερώσει λεπτομερέστερα για τις διαθέσιμες επιλογές που ανταποκρίνονται στη δική σας περίπτωση, αφού κάθε ασθενής είναι μοναδικός.